Aantasting van een origineel werk in de muziek (en andere kunstvormen) toegestaan?

[Wout Blommers]

Aantasting van een origineel werk in de muziek (en andere kunstvormen) toegestaan?

Een discussie. Deze vraag kan vanuit vele perspectieven worden bekeken. Aspecten vanuit de historie als vanuit de cultuur, niets iets te dol

Natuurlijk is de meest bekende manier om een ander z'n originaliteit te gebruiken de cover versie van een stuk. In wezen is daar niets op tegen, want de 'kunst muziek' bij uitstek, het repetoir van het symfonisch orkerst, doet per slot niets anders dan het opnieuw verklanken van de partituur. De interpretatie is dan van belang. Ook in de populaire muziek. Een goed voorbeeld is de beroemdheid Bob Dylan, die waarschijnlijk de meeste covers achter zijn naam heeft staan en welke vaak andere interpretaties hebben, bijvoorbeeld de song 'Knockin' on Heavens Door' wordt door Eric Clapton toch anders gebracht dan door Guns & Roses.

Deze en volgende gedachten kwamen mij boven na een uitvoering van Bach's Mattheus Passion in de vertaling van Jan Rot. Ik heb niets voor en niets tegen Jan Rot, maar de gedachte of dit nou wel of niet kan was in de groep vrienden die aanwezig waren bij de uitvoering een onderwerp van discussie. Hoort de originele tekst nu vastverbonden bij het kunstwerk of niet? Is de vertaling een manier om de boodschap beter over te brengen? Ik dacht dat daar de bijbel voor was...
Tast vertalen het kunstwerk aan? Kan de Beatles song 'We Can Work It Out' ongestraft vertaald worden met 'Van het Weekend Wordt het Koud'? In mijn optiek beslist niet. Kan Bob Dylan vertaald worden? In mijn gevoel is hij te veel met de Engelse taal en Amerikaanse cultuur verweven, zoals Gerrit Achterberg met het Nederlandse.

Ik wil niet zo ver gaan dat men de bijbel of gelijke werken in het Grieks, de taal waarin deze oorspronkelijk geschreven is, dient te lezen, maar er ontstaan natuurlijk grote verschillen. Zo is de rode regel in het Beatles nummer 'A Day In The Life', het laatste couplet:

I read the news today, oh boy
4,000 holes in Blackburn, Lancashire
Although the holes were rather small
They had to count them all
Now they know how many holes it takes to fill the Albert Hall
I'd love to turn you on...

Lennon/McCartney 1967

eigenlijk onvertaalbaar in de Nederlandse taal, omdat 'hole' in het Engels ook een dom persoon kan betekenen, in de stijl van ons 'leeg vat': "Nu weten ze hoeveel lege vaten er in het Concertgebouw gaan."? In hoeverre is een cultuur 'vertaalbaar'?

Wout

 

[gemmetje]

Moeilijk dit, vooral omdat dit misschien wel alleen gevoelsmatig, en dus persoonlijk, te beoordelen is.
Veel teksten e.d. wordt onrecht aangedaan als er vertaald en/of bewerkt wordt, maar hieruit kan dan wel weer iets nieuws ontstaan, wat voor de een of de ander toch de moeite waard is. Ik zie kunst, in welke vorm dan ook, als een dynamisch geheel, waarin men altijd leert van zijn of haar voorgangers en waarin men nieuwe wegen probeert te bewandelen of een nieuwe invalshoek probeert te vinden. "Nieuw" is nog niet eens een noodzaak, als men zich maar persoonlijk kan uitten. Een vertaling van iets kan zeker wel kunstzinnig zijn. Een, waarschijnlijk slecht, voorbeeld hiervan zijn de in het Nederlands vertaalde Harry Potter-boeken. In het Engels staan deze boeken vol van de briljante taalgrapjes, maar in het Nederlands ook ! Deze taalvondsten zijn natuurlijk niet 1 op 1 over te nemen, dus de vertaler heeft hier ook een kunstzinnige prestatie van formaat afgeleverd.

Zoiets kan natuurlijk ook met muziek en teksten in muziek. Ik ken Jan Rot's vertaling van de Mattheüs Passion niet, maar denk dat het hem best mogelijk moet zijn er toch weer een kunstzinnig geheel van te maken. (ik ben overigens geen fan van Jan Rot)

Mede gezien je eigen voorbeeld van Knockin' on heavens door, uitgevoerd door Clapton dan wel Guns 'n' Roses (denk dan ook even aan Summertime met z'n tigziljoen uitvoeringen, waarvan ik die van Brainbox nog steeds de lekkerste vind), durf ik zelfs wel te beweren dat zaken als copyright eerder een beperking voor de kunst zijn als een bescherming ervan.
deze laatste opmerking van me gaat voor mij dus niet op waar het gaat om het kopiëren van cd's e.d.

 

[BananaWorld]

Cultuur is moeilijk te vertalen. Dat zorgt vaak ook voor een ietwat gestoorde communicatie tussen mensen die een verschilende taal spreken. Bijvoorbeeld als engelsen zeggen 'that's great' dan bedoelen ze dat meestal wat sarcastisch, maar wij vatten het toch meestal erg positief op.

Ook als je bijv. de Nederlanse humor naar het engels vertaald komt het vaak wat groffer over dan dat het bedoeld is. Ook bepaalde spreekwoorden kan je niet vertalen omdat we ze niet kennen. Bijv in Spanje heb je een gezegde van 'jij mag de kandelaar vast houden'. In Spanje weet iedereen wat je bedoeld, maar dat is niet overal zo. Dus zal je met zo'n zin aan de slag moeten gaan.

Maar om terug te komen of vertalen een kunstwerk aantast. Ik denk het niet. Zolang je de achterliggende gedachten vast houdt , maar dan op een passendere manier vertaald, dan blijft het natuurlijk hetzelfde. Maar dit gaat natuurlijk niet altijd op. Bij veel films die opnieuw ingesproken worden gaat veel van de karakteristiek van de acteurs verloren wat vaak leidt tot een mindere film.

En dan ook nog even over copyright in de vorige post. Het klinkt wat vreemd, maar copyright en octrooi-recht zijn ingevoerd om een bepaalde exclusiviteit aan je creaties geven. Daardoor kan je meer tijd (en geld) investeren in je creatie, zonder dat iedereen ermee aan de haal gaat zonder er enige moeite voor te doen. Dat zou dus moeten stimuleren om met eigen ideeen en ontwerpen te komen. Of het allemaal juist geregeld is, dat is een andere discussie.

 

[fuse]

Cultuur is big business.
Al millenia lang.

En Nederlands mogen ze net zo goed afschaffen.
Jan Rot trouwens ook.

 

[Wout Blommers]

Cultuur is big business.
Al millenia lang.

En Nederlands mogen ze net zo goed afschaffen.
Jan Rot trouwens ook.

Hmmmm... Fuse, zo op de vroege zondagmorgen straal je weer van cultuur-optimisme in z'n concrete vorm

Cultuur is behalve plaats gebonden ook bepaald door de tijd. Kunnen we Middel Eeuwse muziek wel op dezelfde wijze waarderen gelijk de mens toen? Kunnen we eigenlijk rock & roll wel waarderen zoals de vetkuiven en suikerspinnen uit de eind jaren vijftig? Is zo'n retro dansavond niet hetzelfde als de volksdansgroep in het buurthuis die de IJswals en de Vleegerd (oud Hollandse dansen met bijbehorende muziek) huppelen? Tja, Jumpen is gewoon de vervanger van de Horlepiep anno 2007

Als ik zo zit te denken dan is cultuur aan de ene kant juist dynamisch, aan de andere kant juist zeer statisch. Men wil met het nieuwe komen, maar het mag beslist niet te veel afwijken van wat er al is (aanvaard wordt - fuse's economisch aspect) Vooral in de Dance valt het me sterk op: voor mij klinkt het allemaal gelijk. De ingewijdenen kunnen aan de klank van een hi-hat tikje horen dat het stijl X is, die 'volkomen' afwijkt van stijl Y...

En Nederlands mogen ze net zo goed afschaffen.

I think you are completely right here, although the moderators on the forum think otherwise and other languages are not prefered to be used here

Afschaffen? Wat in de plaats? Arabisch of zo... Straattaal, die mengelmoesjestaal? Esperanto?

Uhhh... cultuur en identiteit, zouden die iets met elkaar te maken kunnen hebben ? Ik ga die identiteitsdiscussie niet weer voeren, maar natuurlijk hebben we het hier over de identiteit van de Middel Eeuwer, de Barok mens, de Nozems en de Gabber. En in hoeverre tast je door een vertaling de identiteit van een kunstwerk aan? Eigenlijk best een moeilijke vraag op een forum waar avatars en nicknames dagelijks veranderen ('k zou het niet doen, schreef ik...)

Wout

 

[gemmetje]

Als het puur en alleen om vertalen gaat, denk ik dat het ook belangrijk is om de betreffende talen eens onder de loep te nemen. Ons Nederlands is best 'n arme taal, vergeleken met veel andere talen. Wij hebben veel woorden met vele betekenissen (iets dat door buitenlanders vaak als zeer moeilijk aan onze taal wordt ervaren), wat snel tot spraakverwarringen kan leiden. In het Arabisch bijvoorbeeld, hebben ze wel 30 verschillende woorden voor ons woord "bos". Alle bossen die wij kennen, waar dan een ander woord bijvoeglijk gebruikt wordt om aan te geven welke bomen erin staan (dennebos, eikebos, enz.), kennen in het Arabisch een compleet ander woord.

Deze verschillen in talen spelen enorm mee in het al dan niet overeind blijven staan van een tekst na vertaling ervan.

 

[fuse]

Denk dat je dit soort 'filosofische' vraagstellingen wellicht beter bij fok.nl terrecht kan. Daar zullen vast wel meer gelijkgestemden rondhangen.

 

[gemmetje]

Denk dat je dit soort 'filosofische' vraagstellingen wellicht beter bij fok.nl terrecht kan. Daar zullen vast wel meer gelijkgestemden rondhangen.

Bij fok kan ik echt alleen terecht als ik online een gigantische boer of scheet wil laten. ik geloof niet dat er daar iemand rondloopt die het woord "serieus" überhaupt kan schrijven.

 

[6 trak]

In het Arabisch bijvoorbeeld, hebben ze wel 30 verschillende woorden voor ons woord "bos". Alle bossen die wij kennen, waar dan een ander woord bijvoeglijk gebruikt wordt om aan te geven welke bomen erin staan (dennebos, eikebos, enz.), kennen in het Arabisch een compleet ander woord.

kweenie welke rijker is... wat is makkelijker, voor elk soort bos een eigen woord of een subcatagorie dat er bij aan geplakt word...
als we het toch over 'armere talen' moeten hebben dan denk ik dat het Engels wel een tikkie armer is over het algemeen.

 

[Wout Blommers]

Denk dat je dit soort 'filosofische' vraagstellingen wellicht beter bij fok.nl terrecht kan. Daar zullen vast wel meer gelijkgestemden rondhangen.

Fuse, je hoeft niet met deze discussie mee te doen, hoor. Trouwens, ik ben eigenlijk nooit op zoek naar gelijkgestemden, want dat is saai: "Ik ben het met je eens, hoor!" Liever ongelijkgestemden, zelfs in de muziek

Wout