Algemeen
Hoe ben je bij de VRT terecht gekomen? Een advertentie tegengekomen of brutaal een open sollicitatie geschreven? En heb je hiervoor een audio gerichte opleiding gevolgd of ben je een self-made man die de stoute schoenen heeft aangetrokken en zichzelf heeft gemeld bij de VRT? [krz]
Lang verhaal hoor. Ik heb 5 jaar klassieke muziek en piano gestudeerd aan het conservatorium van Antwerpen. Tegelijk was ik thuis veel meer op m’n eentje bezig met MIDI en computer-audio. Ik heb wel een jaartje electronische compositie gevolgd als bijvak (als ‘toerist’ vond de leraar…), en in de vakanties ben ik drie keer naar Londen geweest, voor de ‘School of Sound’, waar grote namen uit de filmwereld over hun soundtracks kwamen vertellen : o.a. Walter Murch, Randy Thom, David Lynch, Mike Figgis, Michael Nyman enz. Het viel ook op dat het niveau van die Engelse studenten echt duizelingwekkend hoog was. Na zo’n sessie besef je pas écht goed waar je maar staat...
Via onze docent muziekgeschiedenis was ik in contact gekomen met producers van Radio 3, de klassieke zender. Met het geld dat ik met kleine opdrachtjes als losse medewerker kon verdienen, kon ik studio-materiaal voor thuis beginnen kopen, en… steeds stoutere schoenen! Eenmaal afgestudeerd, heb ik zowat alle Belgische studio’s en productiehuizen afgedwijld met mijn eindwerk-CD. Overal njet natuurlijk, of wat dacht je? In augustus 2002 kwam er een verlossend telefoontje van de VRT: Radio 3 had tot het eind van het jaar een muzieksamensteller nodig, en de bal ging aan het rollen.
In Londen had ik de baas van VRT postpro studio’s leren kennen. Mijn CD en motivatie viel in de smaak, en ik kreeg van hem een kans om me ook bij TV te bewijzen. In het begin was de combinatie radio+TV heel zwaar, want na mijn uren bij de radio moest ik ‘s avonds dan nog aan een deadline voor TV beginnen! Maar wat zou jij doen als het je eerste, en misschien wel enige grote kans is?! Na mijn proefperiode mocht ik eind 2000 dan definitief aan de slag bij TV, omdat er heel onverwacht een vacature vrijkwam.
Hou je je buiten je werk ook nog bezig met muziek maken voor jezelf? [Sycorax]
Thuis heb ik een quasi identieke midi-setup als bij VRT, en die gebruik ik nu meestal voor pre-productie, testen en try-outs. Het is al geleden van mijn 2 eindwerk CD’s op conservatorium, maar ik hoop toch ooit nog wat tijd en energie te vinden om een 3e concept-album te maken. Commerciële bedoelingen heb ik er niet mee: ik beleef volop plezier aan mijn TV-werk en heb daar voorlopig voldoening mee, ook al blijf ik zelf anoniem achter de schermen. Je mag je natuurlijk niet blindstaren op kijkcijfers, maar virtueel heb je toch een publiek van 100.000en mensen, en de reacties zijn altijd leuk en motiverend! Dus als ik nog eens een CD voor mezelf ga maken, is dat vooral met de bedoeling er een betere sound designer door te worden, en vooral er veel lol aan te beleven!
Ik zou ook dringend opnieuw wat piano moeten gaan oefenen, want mijn techniek is enorm verslapt door al die muizen en trackballs… Verder geef ik ook regelmatig lezingen en uitleg-sessies voor klassieke concerten in Brussel. Dus ja, toch ook in mijn vrije tijd nog heel wat muziek hé.
Het lijkt mij dat als je voor tv werkt of iets dergelijks, je een hele brede kijk op muziek en geluid moet hebben. Wat is jouw eigen persoonlijke muziek-genre? En doe je wel eens producties met tegenzin m.b.t je eigen genre/ding? Hoe ga je daar mee om? [Mangina]
Het wordt vaak onderschat, maar toch is het niet zozeer het genre, maar vooral het persoonlijk contact met de regisseur dat motiverend werkt - of juist niet! Het is echt geweldig als je met zo iemand boordevol ideeën en enthousiasme de studio induikt, als er zo’n positieve vibe hangt, en je perfect op mekaar kunt inspelen. Grote ego’s en lege dozen vind je helaas ook overal... Maar in vergelijking met de muziekwereld valt TV dan -soms- nog relatief goed mee… Het is ook heel belangrijk om goed je rol en je plaats te kennen in de totale productieketen.
Het is idd niet zo evident om voor 3 totaal verschillende TV-netten tegelijk te werken, want dan krijg je echt alles over je heen: van ernstige documentaires tot komische kinderanimaties. Bovendien zijn klankmontage, sound design, mixen en midi-compositie elk toch heel aparte disciplines. Het volstaat ook niet om gewoon maar veelzijdig te zijn, je moet ook heel snel die mentale switch kunnen maken!
Gelukkig is er enorm veel muziek die ik graag hoor : van Bach tot Limp Bizkit, om maar twee uitersten te noemen! Enkele persoonlijke favorieten zijn o.a. pianoconcerto’s van Bach, Rachmaninov en Ravel. Ook filmmuziek natuurlijk, vooral Danny Elfman, David Arnold, Hans Zimmer. Verder luister ik ook heel veel pop & rock, van Britney tot Orbital. Ik heb heel veel geleerd van Pet Shop Boys, Depeche Mode, Jarre, Enigma, Erasure/Vince Clarke, Prince enz door hun platen op piano na te spelen.
Gear
Gebruik je veel synthesisers of is het meer sample-based? [Sycorax]
Voor ik bij VRT postproductie kwam werken, stond hier in elk van de 3 studio’s een identiek rack vol oudere modules: de Emu Pro/cussion en Proteus 2/Orchestral & 3/World, de Korg T1 en WaveStation A/D, en Akai S1100. Begin jaren '90 was dat best een mooie setup, maar 10 jaar later natuurlijk niet echt meer up-to-date qua sound, om dan nog leuke jingles en tunes te maken… Er is dan radicaal tabula rasa gemaakt, de oude bakken afgevoerd en vervangen door samplers: 2x Emulator-4 (1 Platinum en 1 XT), en een Kurzweil K2600x (per studio). Alleen de WaveStations hebben die “anti-ROM” storm overleefd…
Heel wat DSF-leden hebben dus een (veel) grotere MIDI-setup dan wij, maar we zijn dan ook helemaal niet voltijds bezig met MIDI-productie, maar wel vooral met sync-editing in ProTools. Bovendien blijken die 4 instrumenten, waarvan dus 2 stevig uitgebouwde samplers met 24GB library, voor dit soort producties best te volstaan. En het is toch ook handig dat je maar 1 apparaat (de Emu dus) grondig hoeft te kennen, en daarmee toegang hebt tot een enorm diverse en kwalitatief hoogstaande sound library.
Er moet altijd wel een klankbron of sampler zijn welke in bijna al je producties terugkomt. Welke is/zijn dat en waarom? [thegreatmuffin]
Dat is de Emulator-4 Platinum, een beest van een hardware sampler met routing-mogelijkheden zoals een Zwitsers zakmes : je kan er alle kanten mee uit, en door die veelzijdigheid komt hij altijd wel ergens van pas. Banken inladen gaat vliegensvlug, en hij is stabiel en stil. En wat een verrassing dat ze erin geslaagd zijn de veelgeroemde Emu-filters nóg te verbeteren in het nieuwste EOS 4.7! Z’n grootste minpunt is dan weer dat er ‘maar‘ 128MB in kan ; net alsof je een Ferrari gaat begrenzen op 120km/u…
Het feitelijke klankmateriaal waarmee de Emulator geladen wordt, kunnen de meest denkbare of ondenkbare geluiden zijn. Meestal komen die uit onze CD-Rom library van 24GB, goed voor een dikke 42.000 presets, en een 800-tal audio CD’s met SFX – daar ben je dus wel eventjes zoet mee! Maar voor het echt specifieke “maakwerk”, volledig ‘op maat’van een bepaald TV-programma, maken we gewoon zelf onze eigen Emu-banken. Zo bestaat er bv. een set lachbanken voor o.a. ‘FC de Kampioenen’, een set cartoongeluidjes voor de dagelijkse animaties in het jeugdjournaal, en voor de restyling van de Ketnet sound design hebben we deze zomer een groep kinderen uitgenodigd om een hele middag stemmetjes en kindergeluidjes te sampelen, echt hilarisch!
Wat is je favoriete instrument waar je graag mee werkt? [Dr. RiPsaw]
Iets heel kleins dat je misschien niet zou verwachten : ik baal van muizen, doe mij maar een trackball. Als je heel de dag met ProTools moet werken, gaat dat zoveel vlotter met een ergonomische trackball, in combinatie met de keyboard shortcuts. De pure editing-snelheid die je daarmee haalt, het lijkt wel wat op piano spelen: rechterhand trackball, linkerhand shortcuts, lekker tokkelen… Snelheid betekent in deze job ook vaak doorwerken tegen de klok op, of verzuipen, dus dat moet je echt vlot in de vingers hebben! Binnenkort, in december wordt die trackball trouwens vervangen door een ProControl, en ik heb nu al zo’n sterk vermoeden dat die mijn favoriete ‘instrument’ gaat worden…
Maar als het over synths gaat, dan zijn de Nord Lead 2 en de WaveStation A/D mijn twee favorieten: instant inspiratie gegarandeerd! Er zijn niet zoveel digitale instrumenten waarvan de klank echt begint te ‘leven’ en bewegen in zo’n lekker diep breed stereobeeld. En ze hebben allebei ook een hoge aaibaarheidsfactor…
Opnie
Hardware of software?[Fuse]
Dan toch liefst hardware, als ik echt moet kiezen. Ideaal is een combinatie van beiden.
Als werkwijze hou ik me strikt aan deze verdeling :
- software voor audio opname & editing / hardware om te mixen ;
- hardware samplers en synths / loops in Logic ;
- hardware voor reverbs en EQ / software voor dynamics en EQ.
Softs zoals Reason, ReBirth, HALion enz vind ik absoluut niet intuïtief, en bovendien éénzijdig. Een hardware toestel heeft veel meer uitstraling en aantrekkingskracht, en bovenal een betere, uniekere klank met meer persoonlijkheid, vind ik.
Maar de nieuwe generatie VSTi’s van Spectrasonics (Stylus, Atmosphere e.d.) lijkt me een goed geslaagd concept. Ook de EVP88 en ES2 van Emagic klinken als een huis. Ik denk wel dat de grote fabrikanten zoals Emu, Yamaha en Roland klappen zullen krijgen, als ze niet gauw opnieuw met opwindende hebbedingen op de markt komen. Fabrikanten van blauwe LEDjes kunnen daar nog wel eens een grote rol in spelen en gouden zaken doen…
Wie maken over het algemeen meer kans op een baan in deze tak van de muziek (A/V producties, multimedia etc.): mensen met een meer muzikale achtergrond, of mensen met een meer technische achtergrond? [Dr. RiPsaw]
Technische know-how is volgens mij gewoon een vertrekpunt, een algemene basis die iedereen in dit vak in mindere of meerdere mate moet beheersen. Je hoeft daarom niet in alle productie-facetten een geniale techno-wizzard te zijn, maar een minimum aan technische basiskennis is gewoon essentieel, wil je niet hopeloos verdwalen in de digitale jungle (niet te verwarren met het gelijknamige genre)...
Het lijkt logisch dat mensen die een ideale combinatie tussen muziekpraktijk én klanktechniek kunnen maken, het meeste perspectieven hebben. En misschien heeft de nieuwe generatie “computer-muzikanten” juist daarom wel een voetje voor ; want in een digitale omgeving is iedere degelijke muzikant tegelijk ook een stukje klanktechnicus en/of computerfreak geworden - maar iemand die enkel en alleen opgeleid is tot (klank)technicus, is daarom nog niet meteen ook muzikant !
Maar langs de andere kant lopen er (in Vlaanderen toch) niet zoveel mensen rond die erin slagen van muziek, (AV-) componeren en/of produceren ook effectief een voltijdse broodwinning te maken. In verhouding zijn er dan toch heel wat meer mensen die heel behoorlijk kunnen leven van een meer technische job zoals beeld- of klankeditor, mixer, opname-leider, assistent e.d. En ik heb al vaak gemerkt dat een flink aantal daarvan ook met muziek bezig is, als hobby! Probeer dus zo veelzijdig mogelijk te zijn - het maakt het voor jezelf ook boeiender en interessanter. Je gaat er de vakkundigheid van bepaalde specialisten ook meer door beseffen en waarderen, naarmate je zelf geconfronteerd wordt met specifieke technische moeilijkheden waar je anders nog niet eens het bestaan van zou vermoeden...
Productie
Tunes (tijdens bijv. het canvas logo) zijn altijd zeer kort en simpel. Bedenk je deze ook in zo'n korte tijd, óf zit er meer filosofie/techniek achter, omdat ze immers om de uitzending wel ergens uitgezonden worden en dus belangrijk zijn?[maxdox]
Tegenwoordig neigt de styling inderdaad meer naar soberheid en eenvoud. Zelf heb ik daar niet zoveel over te zeggen, dit wordt vnl. door allerlei (niet-muzikale) stijladviseurs bepaald, die dan met een hele waslijst richtlijnen komen aandraven, waar alle creatieve vormgevers (grafiek, muziek, presentatie, decor, belichting e.d.) zich aan moeten houden. Voor belangrijke projecten (bv. restyling van de huisstijl, compositie van generieken & tunes) krijg je gemiddeld 2 maanden tijd om dat uit te werken, van briefing tot uitzendklare productie.
Je noemt terecht de Canvas-logo’s als voorbeeld. Het kenwijsje is inderdaad heel simpel: amper 3 noten (sol-re-do), net zoals het TV1 journaal trouwens (re-mi-sol). Die kenwijsjes heb ik echter niet bedacht, zelf vind ik ze nogal simplistisch, trouwens. Daarom heb ik de “ident”, het korte sfeerbeeld dat aan het logo vooraf gaat (bv. aan zee, kermis, serre, fabriek enz), een beetje complexer gestoffeerd met een levendige sound design, boordevol verschillende klankelementen. En het is ook maar 5 seconden, geen frame minder of meer! De uitdaging is dan om in zo’n mum van tijd toch een betekenisvol geheel op te bouwen én af te ronden. Je moet ook rekening houden dat er een stilistische eenheid is met de andere idents, dat ze a.h.w. tot dezelfde ‘familie’ behoren.
Als je vraagt naar de bedenktijd : sommige idents heb ik heel vlotjes op amper één voormiddag ingeblikt (bv. de botsautootjes), maar op anderen is dan weer wekenlang gezwoegd, gezucht en gediscuteerd met de opdrachtgevers (bv. het fabrieksinterieur, en de vlieg in de serre).
Wat voor soort compressor wordt er voor opnames onder dit soort trailers / animaties gebruikt. En hoe wordt er over het algemeen met compressie omgegaan? [Yawgmoth]
Dat brengt ons bij een heel delicaat probleem : balansen. Om te beginnen moet je goed voor ogen houden dat je niet afmixt voor CD, maar voor een gemiddelde huiskamer-beluistering. Het belangrijkste criterium bij TV is de verstaanbaarheid van de stem, in fictie-dialogen, interview, en off-screen commentaar. Muziek en geluidseffecten zijn daaraan ondergeschikt, behalve in generieken en tunes uiteraard.
Maar er zijn ook meer algemene, zender-overschrijdende problemen qua niveaus, balansen en compressie : de kijkers ergeren zich aan volumeverschillen tussen de 3 TV-netten onderling, maar vooral ook aan volumesprongen tussen verschillende opeenvolgende programma's op éénzelfde zender. Denk ook maar aan de reclameblokken bij de commerciële zenders, die steevast iets luider op antenne gaan, dan de gewone programma's: de reden hiervoor is dat reclamespotjes vaak worden afgemixt op 0dB, terwijl een gemiddelde uitzending een headroom van -6dB heeft.
Daarom heeft de VRT een werkgroep klankkwaliteit opgericht die hiervoor oplossingen voorstelt : bv. het invoeren van eenzelfde referentiebeluistering (Genelec) met uniforme modulometers, en installatie van een broadcastprocessor/limiter (DBmax van TC Electronic) in elk blok van de productieketen. Verder in de televisieketen, net voor transmissie, zal het programma specifiek in functie van het formaat behandeld worden: mono, nicam stereo en sinds kort ook digitale audio voor het proefproject digitale televisie.
Voor korte spotjes en trailers die ik zelf afmix in ProTools, gebruik ik meestal de bekende TDM plug-ins van Waves, zoals Renaissance Compressor en UltraMaximizer. Maar als je bestaande CD-muziek in je montage gaat verknippen, moet je ook bedenken dat veel CD's al over-gecompresseerd zijn, en dat je daar best niet nog 'ns een schepje bovenop moet gaan doen…
Een hele uitleg, ik vat het nog ‘ns in een notedop samen: aparte dynamics voor stem, nominaal niveau van de mix op -6dB, en de mixdef van stem+muziek+sync ambiances+SFX door een DBmax limiter.
Waarom mixen jullie digitaal en niet analoog ? [Sander W]
Overal in het omroepgebouw is het hele productieproces gedigitaliseerd : zowel beeld als geluid worden digitaal gemonteerd en gemixt. Dat heeft veel praktische voordelen. Vooral de total recall en dynamische automatisatie van alle mogelijke parameters (incl. sturing van externe galm bv) is onmisbaar geworden. Een mix voor TV of film is immers allesbehalve een statische bedoening: alle faders en knoppen worden manueel gemoduleerd in real-time, in één continu proces terwijl we het programma van begin tot eind laten afrollen. Dat is fundamenteel verschillend dan wanneer je off-line te werk gaat, bv door volume envelopes in ProTools of Logic te tekenen met de muis, terwijl de audio a.h.w. ‘stil staat’.
Mixen voor TV/film is ook niet zomaar objectieve balansen zoeken, maar ook alle geluidselementen functioneel gebruiken om het getoonde verhaal een interpretatie en drive te geven : bv. ga je in een spannende sequentie de muziek meer body geven, of meer bruitage-effecten om de impact en het realisme te verhogen? Eén simpele voetstap kan zo immens veel sterker overkomen, dan al die akkoorden en percussie die je had voorzien! Vooraleer een mixdef te maken, ga je samen met de regisseur alle verschillende mix-interpretaties rustig vergelijken en beoordelen, door diezelfde sequentie keer na keer opnieuw te bekijken. Wie wil dan nog zonder automatisatie werken?!
Vind je het werken met sync geluid inspirerend of beperkend? [oozi]
Sync-klank kan inderdaad een beperkende invloed hebben op de muziekkeuze, vooral als de klankopname op locatie ‘vuil’ is, bv. door veel straatlawaai, of aan zee e.d. Probleem? Welnee, zo’n ‘vuile’ ambiance komt best nog goed van pas om van hieruit de muziek voor een volgende shot ongemerkt te laten infaden! Soms maken we zelfs met opzet de sync-klank “vuiler” (bv. met een knetterend brommertje op de achtergrond), om een beeldcut vloeiender te doen overkomen, of als de muziek nogal moeilijk begin-synchroon te editen is… Een oud en nogal goedkoop truukje, maar niemand die het merkt of er zich aan stoort, werkt altijd!
Hét grote voordeel van sync-geluid is overigens dat het enorm objectief is : over geluidseffecten en vooral muziekkeuze kan je oeverloos discuteren en van mening verschillen met de regisseur, maar sync-geluid is in eerste instantie objectief, dus weinig geleuter!
Maak je ook eigen, autonome composities en zoja, is daarin een invloed van je werk merkbaar? [oozi]
In mijn TV-werk heb ik vooral ondervonden hoe verrassend sterk de combinatie muziek+klankambiances werkt, en waar je geluidseffecten kan plaatsen in de muziek. Kortom, muziek kan extra reliëf en dynamiek krijgen dankzij toegevoegd concreet geluid. Test het maar eens live uit, als je op de autostrade rijdt met een lekker ritmisch stukje muziek op, en je steekt dan een zware truck voorbij : het doppler-effect van die voorbij razende zware banden is niet zomaar lawaai : het kan de intensiteit waarmee je de muziek "beleeft", aanzienlijk verhogen! In de videoclip 'Beautiful Day' van U2 hebben ze dit ook toegepast door de groep op een landingsbaan te zetten, en er dan een jumbo overheen te laten scheren op goed getimede plaatsen in de song.
Hoe werkt het maken van zo'n zenderanimatie? Geeft men jouw een animatie en de opdracht er geluid bij te maken? Of werken jullie vanaf een storyboard gelijktijdig aan zo'n project? Of komt de muziek en / of gesproken tekst eerst?[Yawgmoth]
Bij complexe animaties die vaak worden uitgezonden (bv. begingenerieken), is de muziek meestal eerst aan zet om een voorlopig basis-ontwerp te presenteren. Een storyboard en eventuele schetsen van de animator kunnen je daarbij (hopelijk) wat inspireren… Zodra de demo goedgekeurd is, gaat de graficus/animator aan de slag. Hij/zij gaat zich in eerste instantie richten op cue-punten in de muziek, zodat de muziek onherroepelijk gelockt wordt aan tijdcode op beeld. Belangrijk is dat je vanaf dan zeker niets meer verandert aan de structuur van je arrangement, of aan het tempo, tenzij je natuurlijk die arme graficus de gordijen wil injagen! Afspraak is dus dat je vanaf dan enkel nog aan de instrumentatie en klankproductie werkt. Als het beeld min of meer klaar is, kan het eventueel nog 'gebruiteerd' worden met allerlei synchrone geluidjes om de bewegingen echt tot leven te laten komen.
In omgekeerde richting (eerst grafiek, dan muziek/geluid) kan natuurlijk ook. Meestal gebeurt dat enkel voor hele korte animaties die niet vaak heruitgezonden worden. Bv voor het dagelijkse jeugdjournaal ‘Karrewiet’ op Ketnet worden er soms dagelijks nieuwe korte animaties van 4” aangeleverd; die moeten we dezelfde dag nog bruiteren met cartoon-geluidjes. De uiterste deadline is dan ongeveer een half uur voor de uitzending (om 17u), zodat er nog net tijd is voor de assemblage met het beeld… Uiteraard is er een nood-scenario, een plan B, indien er ook maar iets fout zou gaan en de uitzending toch niet op tijd klaar zou raken…
Hoe ga je te werk bij bijvoorbeeld een jingle? Maak je meerdere 'schetsen', waarna er in overleg met de opdrachtgever de beste wordt uitgewerkt of werk je 1 idee volledig uit en that's it?
Als er voldoende tijd is (wat overigens niet altijd het geval is!), dan heb je in het beste geval een paar weken tijd om enkele demo’s te maken (3 verschillende ontwerpen bv). Voor de opdrachtgever is het altijd leuk om dan te mogen kiezen – daar wordt ie trouwens voor betaald (leuke job hé!). De opdrachtgever maakt een keuze, en doet eventueel ook een paar suggesties voor de verdere uitwerking (bv m.b.t. structuur, klankkeuze, plaatsing van auditieve accenten).
Maar soms gebeurt het ook wel dat iets heel snel moet ingeblikt worden, en dan is 1 enkel idee zo goed als definitief. Dat wil daarom nog niet zeggen dat dat het eerste het beste mag zijn!
Wat doe je met ideeën waarvan je zelf denkt ''dit is niets''. Gebruik je die voor een andere toekomstige opdracht, of gaan die zonder pardon in de prullenbak? [Vinsound]
Ik hou alle files bij, je weet maar nooit waar het nog kan voor dienen. Maar in de praktijk is er nog nooit iets gerecycleerd geweest. Dat heeft ermee te maken dat de meeste opdrachten zodanig specifiek op maat moeten gemaakt worden, dat je het sowieso iedere keer vanaf nul moet beginnen uitdenken. Ouder werk hergebruiken of herwerken maakt het ook niet noodzakelijk makkelijker. Vergelijk het met de kosten en moeite om een oud huis te renoveren, of een totaal nieuwe woning te bouwen. Een nieuwe woning zetten lijkt op het eerste zicht een grotere inspanning en duurder, maar bij renovatiewerken word je vaak geconfronteerd met onverwachte problemen die aanpassingen vragen en de bouw doen vertragen.
Wat je wel steeds opnieuw kan blijven gebruiken, is een sound library voor een bepaald programma of genre. Het kost flink wat tijd om die aan te maken, maar achteraf win je daar ettelijke uren studiotijd mee terug, en kan je veel korter op de bal gaan spelen, als dat nodig is. Voorbeeldje : de allereerste 30”-trailer voor het jeugdjournaal kostte me meer dan een halve dag werk (wat op zich nog behoorlijk snel is), omdat alle geluidjes stuk voor stuk moesten opgezocht worden. Voor de meest recente trailer was die productietijd al teruggebracht tot amper 2u, omdat de sound library voor het jeugdjournaal inmiddels volledig op punt stond als kant-en-klaar getrimde wavs.
Hoe vrij ben je in de dingen die je doet ? Wordt je vaak naar de tekentafel teruggestuurd ?[murphi]
Als je maar één ontwerp voorstelt, loop je veel meer risico om je huiswerk opnieuw te moeten maken. Je hebt natuurlijk niet altijd de tijd of gelegenheid om verschillende demo’s uit te dokteren. Het kan ook helemaal geen kwaad om 1 goed ontwerp te maken waar je zelf volledig achterstaat, maar eerst een paar slechte prutsen te laten horen aan de opdrachtgever, gewoon om het contrast te maken. Dat ene goede ontwerp wordt dan meteen met heel andere oren beluisterd!
-edited by Yawgmoth-
Hoe ben je bij de VRT terecht gekomen? Een advertentie tegengekomen of brutaal een open sollicitatie geschreven? En heb je hiervoor een audio gerichte opleiding gevolgd of ben je een self-made man die de stoute schoenen heeft aangetrokken en zichzelf heeft gemeld bij de VRT? [krz]
Lang verhaal hoor. Ik heb 5 jaar klassieke muziek en piano gestudeerd aan het conservatorium van Antwerpen. Tegelijk was ik thuis veel meer op m’n eentje bezig met MIDI en computer-audio. Ik heb wel een jaartje electronische compositie gevolgd als bijvak (als ‘toerist’ vond de leraar…), en in de vakanties ben ik drie keer naar Londen geweest, voor de ‘School of Sound’, waar grote namen uit de filmwereld over hun soundtracks kwamen vertellen : o.a. Walter Murch, Randy Thom, David Lynch, Mike Figgis, Michael Nyman enz. Het viel ook op dat het niveau van die Engelse studenten echt duizelingwekkend hoog was. Na zo’n sessie besef je pas écht goed waar je maar staat...
Via onze docent muziekgeschiedenis was ik in contact gekomen met producers van Radio 3, de klassieke zender. Met het geld dat ik met kleine opdrachtjes als losse medewerker kon verdienen, kon ik studio-materiaal voor thuis beginnen kopen, en… steeds stoutere schoenen! Eenmaal afgestudeerd, heb ik zowat alle Belgische studio’s en productiehuizen afgedwijld met mijn eindwerk-CD. Overal njet natuurlijk, of wat dacht je? In augustus 2002 kwam er een verlossend telefoontje van de VRT: Radio 3 had tot het eind van het jaar een muzieksamensteller nodig, en de bal ging aan het rollen.
In Londen had ik de baas van VRT postpro studio’s leren kennen. Mijn CD en motivatie viel in de smaak, en ik kreeg van hem een kans om me ook bij TV te bewijzen. In het begin was de combinatie radio+TV heel zwaar, want na mijn uren bij de radio moest ik ‘s avonds dan nog aan een deadline voor TV beginnen! Maar wat zou jij doen als het je eerste, en misschien wel enige grote kans is?! Na mijn proefperiode mocht ik eind 2000 dan definitief aan de slag bij TV, omdat er heel onverwacht een vacature vrijkwam.
Hou je je buiten je werk ook nog bezig met muziek maken voor jezelf? [Sycorax]
Thuis heb ik een quasi identieke midi-setup als bij VRT, en die gebruik ik nu meestal voor pre-productie, testen en try-outs. Het is al geleden van mijn 2 eindwerk CD’s op conservatorium, maar ik hoop toch ooit nog wat tijd en energie te vinden om een 3e concept-album te maken. Commerciële bedoelingen heb ik er niet mee: ik beleef volop plezier aan mijn TV-werk en heb daar voorlopig voldoening mee, ook al blijf ik zelf anoniem achter de schermen. Je mag je natuurlijk niet blindstaren op kijkcijfers, maar virtueel heb je toch een publiek van 100.000en mensen, en de reacties zijn altijd leuk en motiverend! Dus als ik nog eens een CD voor mezelf ga maken, is dat vooral met de bedoeling er een betere sound designer door te worden, en vooral er veel lol aan te beleven!
Ik zou ook dringend opnieuw wat piano moeten gaan oefenen, want mijn techniek is enorm verslapt door al die muizen en trackballs… Verder geef ik ook regelmatig lezingen en uitleg-sessies voor klassieke concerten in Brussel. Dus ja, toch ook in mijn vrije tijd nog heel wat muziek hé.
Het lijkt mij dat als je voor tv werkt of iets dergelijks, je een hele brede kijk op muziek en geluid moet hebben. Wat is jouw eigen persoonlijke muziek-genre? En doe je wel eens producties met tegenzin m.b.t je eigen genre/ding? Hoe ga je daar mee om? [Mangina]
Het wordt vaak onderschat, maar toch is het niet zozeer het genre, maar vooral het persoonlijk contact met de regisseur dat motiverend werkt - of juist niet! Het is echt geweldig als je met zo iemand boordevol ideeën en enthousiasme de studio induikt, als er zo’n positieve vibe hangt, en je perfect op mekaar kunt inspelen. Grote ego’s en lege dozen vind je helaas ook overal... Maar in vergelijking met de muziekwereld valt TV dan -soms- nog relatief goed mee… Het is ook heel belangrijk om goed je rol en je plaats te kennen in de totale productieketen.
Het is idd niet zo evident om voor 3 totaal verschillende TV-netten tegelijk te werken, want dan krijg je echt alles over je heen: van ernstige documentaires tot komische kinderanimaties. Bovendien zijn klankmontage, sound design, mixen en midi-compositie elk toch heel aparte disciplines. Het volstaat ook niet om gewoon maar veelzijdig te zijn, je moet ook heel snel die mentale switch kunnen maken!
Gelukkig is er enorm veel muziek die ik graag hoor : van Bach tot Limp Bizkit, om maar twee uitersten te noemen! Enkele persoonlijke favorieten zijn o.a. pianoconcerto’s van Bach, Rachmaninov en Ravel. Ook filmmuziek natuurlijk, vooral Danny Elfman, David Arnold, Hans Zimmer. Verder luister ik ook heel veel pop & rock, van Britney tot Orbital. Ik heb heel veel geleerd van Pet Shop Boys, Depeche Mode, Jarre, Enigma, Erasure/Vince Clarke, Prince enz door hun platen op piano na te spelen.
Gear
Gebruik je veel synthesisers of is het meer sample-based? [Sycorax]
Voor ik bij VRT postproductie kwam werken, stond hier in elk van de 3 studio’s een identiek rack vol oudere modules: de Emu Pro/cussion en Proteus 2/Orchestral & 3/World, de Korg T1 en WaveStation A/D, en Akai S1100. Begin jaren '90 was dat best een mooie setup, maar 10 jaar later natuurlijk niet echt meer up-to-date qua sound, om dan nog leuke jingles en tunes te maken… Er is dan radicaal tabula rasa gemaakt, de oude bakken afgevoerd en vervangen door samplers: 2x Emulator-4 (1 Platinum en 1 XT), en een Kurzweil K2600x (per studio). Alleen de WaveStations hebben die “anti-ROM” storm overleefd…
Heel wat DSF-leden hebben dus een (veel) grotere MIDI-setup dan wij, maar we zijn dan ook helemaal niet voltijds bezig met MIDI-productie, maar wel vooral met sync-editing in ProTools. Bovendien blijken die 4 instrumenten, waarvan dus 2 stevig uitgebouwde samplers met 24GB library, voor dit soort producties best te volstaan. En het is toch ook handig dat je maar 1 apparaat (de Emu dus) grondig hoeft te kennen, en daarmee toegang hebt tot een enorm diverse en kwalitatief hoogstaande sound library.
Er moet altijd wel een klankbron of sampler zijn welke in bijna al je producties terugkomt. Welke is/zijn dat en waarom? [thegreatmuffin]
Dat is de Emulator-4 Platinum, een beest van een hardware sampler met routing-mogelijkheden zoals een Zwitsers zakmes : je kan er alle kanten mee uit, en door die veelzijdigheid komt hij altijd wel ergens van pas. Banken inladen gaat vliegensvlug, en hij is stabiel en stil. En wat een verrassing dat ze erin geslaagd zijn de veelgeroemde Emu-filters nóg te verbeteren in het nieuwste EOS 4.7! Z’n grootste minpunt is dan weer dat er ‘maar‘ 128MB in kan ; net alsof je een Ferrari gaat begrenzen op 120km/u…
Het feitelijke klankmateriaal waarmee de Emulator geladen wordt, kunnen de meest denkbare of ondenkbare geluiden zijn. Meestal komen die uit onze CD-Rom library van 24GB, goed voor een dikke 42.000 presets, en een 800-tal audio CD’s met SFX – daar ben je dus wel eventjes zoet mee! Maar voor het echt specifieke “maakwerk”, volledig ‘op maat’van een bepaald TV-programma, maken we gewoon zelf onze eigen Emu-banken. Zo bestaat er bv. een set lachbanken voor o.a. ‘FC de Kampioenen’, een set cartoongeluidjes voor de dagelijkse animaties in het jeugdjournaal, en voor de restyling van de Ketnet sound design hebben we deze zomer een groep kinderen uitgenodigd om een hele middag stemmetjes en kindergeluidjes te sampelen, echt hilarisch!
Wat is je favoriete instrument waar je graag mee werkt? [Dr. RiPsaw]
Iets heel kleins dat je misschien niet zou verwachten : ik baal van muizen, doe mij maar een trackball. Als je heel de dag met ProTools moet werken, gaat dat zoveel vlotter met een ergonomische trackball, in combinatie met de keyboard shortcuts. De pure editing-snelheid die je daarmee haalt, het lijkt wel wat op piano spelen: rechterhand trackball, linkerhand shortcuts, lekker tokkelen… Snelheid betekent in deze job ook vaak doorwerken tegen de klok op, of verzuipen, dus dat moet je echt vlot in de vingers hebben! Binnenkort, in december wordt die trackball trouwens vervangen door een ProControl, en ik heb nu al zo’n sterk vermoeden dat die mijn favoriete ‘instrument’ gaat worden…
Maar als het over synths gaat, dan zijn de Nord Lead 2 en de WaveStation A/D mijn twee favorieten: instant inspiratie gegarandeerd! Er zijn niet zoveel digitale instrumenten waarvan de klank echt begint te ‘leven’ en bewegen in zo’n lekker diep breed stereobeeld. En ze hebben allebei ook een hoge aaibaarheidsfactor…
Opnie
Hardware of software?[Fuse]
Dan toch liefst hardware, als ik echt moet kiezen. Ideaal is een combinatie van beiden.
Als werkwijze hou ik me strikt aan deze verdeling :
- software voor audio opname & editing / hardware om te mixen ;
- hardware samplers en synths / loops in Logic ;
- hardware voor reverbs en EQ / software voor dynamics en EQ.
Softs zoals Reason, ReBirth, HALion enz vind ik absoluut niet intuïtief, en bovendien éénzijdig. Een hardware toestel heeft veel meer uitstraling en aantrekkingskracht, en bovenal een betere, uniekere klank met meer persoonlijkheid, vind ik.
Maar de nieuwe generatie VSTi’s van Spectrasonics (Stylus, Atmosphere e.d.) lijkt me een goed geslaagd concept. Ook de EVP88 en ES2 van Emagic klinken als een huis. Ik denk wel dat de grote fabrikanten zoals Emu, Yamaha en Roland klappen zullen krijgen, als ze niet gauw opnieuw met opwindende hebbedingen op de markt komen. Fabrikanten van blauwe LEDjes kunnen daar nog wel eens een grote rol in spelen en gouden zaken doen…
Wie maken over het algemeen meer kans op een baan in deze tak van de muziek (A/V producties, multimedia etc.): mensen met een meer muzikale achtergrond, of mensen met een meer technische achtergrond? [Dr. RiPsaw]
Technische know-how is volgens mij gewoon een vertrekpunt, een algemene basis die iedereen in dit vak in mindere of meerdere mate moet beheersen. Je hoeft daarom niet in alle productie-facetten een geniale techno-wizzard te zijn, maar een minimum aan technische basiskennis is gewoon essentieel, wil je niet hopeloos verdwalen in de digitale jungle (niet te verwarren met het gelijknamige genre)...
Het lijkt logisch dat mensen die een ideale combinatie tussen muziekpraktijk én klanktechniek kunnen maken, het meeste perspectieven hebben. En misschien heeft de nieuwe generatie “computer-muzikanten” juist daarom wel een voetje voor ; want in een digitale omgeving is iedere degelijke muzikant tegelijk ook een stukje klanktechnicus en/of computerfreak geworden - maar iemand die enkel en alleen opgeleid is tot (klank)technicus, is daarom nog niet meteen ook muzikant !
Maar langs de andere kant lopen er (in Vlaanderen toch) niet zoveel mensen rond die erin slagen van muziek, (AV-) componeren en/of produceren ook effectief een voltijdse broodwinning te maken. In verhouding zijn er dan toch heel wat meer mensen die heel behoorlijk kunnen leven van een meer technische job zoals beeld- of klankeditor, mixer, opname-leider, assistent e.d. En ik heb al vaak gemerkt dat een flink aantal daarvan ook met muziek bezig is, als hobby! Probeer dus zo veelzijdig mogelijk te zijn - het maakt het voor jezelf ook boeiender en interessanter. Je gaat er de vakkundigheid van bepaalde specialisten ook meer door beseffen en waarderen, naarmate je zelf geconfronteerd wordt met specifieke technische moeilijkheden waar je anders nog niet eens het bestaan van zou vermoeden...
Productie
Tunes (tijdens bijv. het canvas logo) zijn altijd zeer kort en simpel. Bedenk je deze ook in zo'n korte tijd, óf zit er meer filosofie/techniek achter, omdat ze immers om de uitzending wel ergens uitgezonden worden en dus belangrijk zijn?[maxdox]
Tegenwoordig neigt de styling inderdaad meer naar soberheid en eenvoud. Zelf heb ik daar niet zoveel over te zeggen, dit wordt vnl. door allerlei (niet-muzikale) stijladviseurs bepaald, die dan met een hele waslijst richtlijnen komen aandraven, waar alle creatieve vormgevers (grafiek, muziek, presentatie, decor, belichting e.d.) zich aan moeten houden. Voor belangrijke projecten (bv. restyling van de huisstijl, compositie van generieken & tunes) krijg je gemiddeld 2 maanden tijd om dat uit te werken, van briefing tot uitzendklare productie.
Je noemt terecht de Canvas-logo’s als voorbeeld. Het kenwijsje is inderdaad heel simpel: amper 3 noten (sol-re-do), net zoals het TV1 journaal trouwens (re-mi-sol). Die kenwijsjes heb ik echter niet bedacht, zelf vind ik ze nogal simplistisch, trouwens. Daarom heb ik de “ident”, het korte sfeerbeeld dat aan het logo vooraf gaat (bv. aan zee, kermis, serre, fabriek enz), een beetje complexer gestoffeerd met een levendige sound design, boordevol verschillende klankelementen. En het is ook maar 5 seconden, geen frame minder of meer! De uitdaging is dan om in zo’n mum van tijd toch een betekenisvol geheel op te bouwen én af te ronden. Je moet ook rekening houden dat er een stilistische eenheid is met de andere idents, dat ze a.h.w. tot dezelfde ‘familie’ behoren.
Als je vraagt naar de bedenktijd : sommige idents heb ik heel vlotjes op amper één voormiddag ingeblikt (bv. de botsautootjes), maar op anderen is dan weer wekenlang gezwoegd, gezucht en gediscuteerd met de opdrachtgevers (bv. het fabrieksinterieur, en de vlieg in de serre).
Wat voor soort compressor wordt er voor opnames onder dit soort trailers / animaties gebruikt. En hoe wordt er over het algemeen met compressie omgegaan? [Yawgmoth]
Dat brengt ons bij een heel delicaat probleem : balansen. Om te beginnen moet je goed voor ogen houden dat je niet afmixt voor CD, maar voor een gemiddelde huiskamer-beluistering. Het belangrijkste criterium bij TV is de verstaanbaarheid van de stem, in fictie-dialogen, interview, en off-screen commentaar. Muziek en geluidseffecten zijn daaraan ondergeschikt, behalve in generieken en tunes uiteraard.
Maar er zijn ook meer algemene, zender-overschrijdende problemen qua niveaus, balansen en compressie : de kijkers ergeren zich aan volumeverschillen tussen de 3 TV-netten onderling, maar vooral ook aan volumesprongen tussen verschillende opeenvolgende programma's op éénzelfde zender. Denk ook maar aan de reclameblokken bij de commerciële zenders, die steevast iets luider op antenne gaan, dan de gewone programma's: de reden hiervoor is dat reclamespotjes vaak worden afgemixt op 0dB, terwijl een gemiddelde uitzending een headroom van -6dB heeft.
Daarom heeft de VRT een werkgroep klankkwaliteit opgericht die hiervoor oplossingen voorstelt : bv. het invoeren van eenzelfde referentiebeluistering (Genelec) met uniforme modulometers, en installatie van een broadcastprocessor/limiter (DBmax van TC Electronic) in elk blok van de productieketen. Verder in de televisieketen, net voor transmissie, zal het programma specifiek in functie van het formaat behandeld worden: mono, nicam stereo en sinds kort ook digitale audio voor het proefproject digitale televisie.
Voor korte spotjes en trailers die ik zelf afmix in ProTools, gebruik ik meestal de bekende TDM plug-ins van Waves, zoals Renaissance Compressor en UltraMaximizer. Maar als je bestaande CD-muziek in je montage gaat verknippen, moet je ook bedenken dat veel CD's al over-gecompresseerd zijn, en dat je daar best niet nog 'ns een schepje bovenop moet gaan doen…
Een hele uitleg, ik vat het nog ‘ns in een notedop samen: aparte dynamics voor stem, nominaal niveau van de mix op -6dB, en de mixdef van stem+muziek+sync ambiances+SFX door een DBmax limiter.
Waarom mixen jullie digitaal en niet analoog ? [Sander W]
Overal in het omroepgebouw is het hele productieproces gedigitaliseerd : zowel beeld als geluid worden digitaal gemonteerd en gemixt. Dat heeft veel praktische voordelen. Vooral de total recall en dynamische automatisatie van alle mogelijke parameters (incl. sturing van externe galm bv) is onmisbaar geworden. Een mix voor TV of film is immers allesbehalve een statische bedoening: alle faders en knoppen worden manueel gemoduleerd in real-time, in één continu proces terwijl we het programma van begin tot eind laten afrollen. Dat is fundamenteel verschillend dan wanneer je off-line te werk gaat, bv door volume envelopes in ProTools of Logic te tekenen met de muis, terwijl de audio a.h.w. ‘stil staat’.
Mixen voor TV/film is ook niet zomaar objectieve balansen zoeken, maar ook alle geluidselementen functioneel gebruiken om het getoonde verhaal een interpretatie en drive te geven : bv. ga je in een spannende sequentie de muziek meer body geven, of meer bruitage-effecten om de impact en het realisme te verhogen? Eén simpele voetstap kan zo immens veel sterker overkomen, dan al die akkoorden en percussie die je had voorzien! Vooraleer een mixdef te maken, ga je samen met de regisseur alle verschillende mix-interpretaties rustig vergelijken en beoordelen, door diezelfde sequentie keer na keer opnieuw te bekijken. Wie wil dan nog zonder automatisatie werken?!
Vind je het werken met sync geluid inspirerend of beperkend? [oozi]
Sync-klank kan inderdaad een beperkende invloed hebben op de muziekkeuze, vooral als de klankopname op locatie ‘vuil’ is, bv. door veel straatlawaai, of aan zee e.d. Probleem? Welnee, zo’n ‘vuile’ ambiance komt best nog goed van pas om van hieruit de muziek voor een volgende shot ongemerkt te laten infaden! Soms maken we zelfs met opzet de sync-klank “vuiler” (bv. met een knetterend brommertje op de achtergrond), om een beeldcut vloeiender te doen overkomen, of als de muziek nogal moeilijk begin-synchroon te editen is… Een oud en nogal goedkoop truukje, maar niemand die het merkt of er zich aan stoort, werkt altijd!
Hét grote voordeel van sync-geluid is overigens dat het enorm objectief is : over geluidseffecten en vooral muziekkeuze kan je oeverloos discuteren en van mening verschillen met de regisseur, maar sync-geluid is in eerste instantie objectief, dus weinig geleuter!
Maak je ook eigen, autonome composities en zoja, is daarin een invloed van je werk merkbaar? [oozi]
In mijn TV-werk heb ik vooral ondervonden hoe verrassend sterk de combinatie muziek+klankambiances werkt, en waar je geluidseffecten kan plaatsen in de muziek. Kortom, muziek kan extra reliëf en dynamiek krijgen dankzij toegevoegd concreet geluid. Test het maar eens live uit, als je op de autostrade rijdt met een lekker ritmisch stukje muziek op, en je steekt dan een zware truck voorbij : het doppler-effect van die voorbij razende zware banden is niet zomaar lawaai : het kan de intensiteit waarmee je de muziek "beleeft", aanzienlijk verhogen! In de videoclip 'Beautiful Day' van U2 hebben ze dit ook toegepast door de groep op een landingsbaan te zetten, en er dan een jumbo overheen te laten scheren op goed getimede plaatsen in de song.
Hoe werkt het maken van zo'n zenderanimatie? Geeft men jouw een animatie en de opdracht er geluid bij te maken? Of werken jullie vanaf een storyboard gelijktijdig aan zo'n project? Of komt de muziek en / of gesproken tekst eerst?[Yawgmoth]
Bij complexe animaties die vaak worden uitgezonden (bv. begingenerieken), is de muziek meestal eerst aan zet om een voorlopig basis-ontwerp te presenteren. Een storyboard en eventuele schetsen van de animator kunnen je daarbij (hopelijk) wat inspireren… Zodra de demo goedgekeurd is, gaat de graficus/animator aan de slag. Hij/zij gaat zich in eerste instantie richten op cue-punten in de muziek, zodat de muziek onherroepelijk gelockt wordt aan tijdcode op beeld. Belangrijk is dat je vanaf dan zeker niets meer verandert aan de structuur van je arrangement, of aan het tempo, tenzij je natuurlijk die arme graficus de gordijen wil injagen! Afspraak is dus dat je vanaf dan enkel nog aan de instrumentatie en klankproductie werkt. Als het beeld min of meer klaar is, kan het eventueel nog 'gebruiteerd' worden met allerlei synchrone geluidjes om de bewegingen echt tot leven te laten komen.
In omgekeerde richting (eerst grafiek, dan muziek/geluid) kan natuurlijk ook. Meestal gebeurt dat enkel voor hele korte animaties die niet vaak heruitgezonden worden. Bv voor het dagelijkse jeugdjournaal ‘Karrewiet’ op Ketnet worden er soms dagelijks nieuwe korte animaties van 4” aangeleverd; die moeten we dezelfde dag nog bruiteren met cartoon-geluidjes. De uiterste deadline is dan ongeveer een half uur voor de uitzending (om 17u), zodat er nog net tijd is voor de assemblage met het beeld… Uiteraard is er een nood-scenario, een plan B, indien er ook maar iets fout zou gaan en de uitzending toch niet op tijd klaar zou raken…
Hoe ga je te werk bij bijvoorbeeld een jingle? Maak je meerdere 'schetsen', waarna er in overleg met de opdrachtgever de beste wordt uitgewerkt of werk je 1 idee volledig uit en that's it?
Als er voldoende tijd is (wat overigens niet altijd het geval is!), dan heb je in het beste geval een paar weken tijd om enkele demo’s te maken (3 verschillende ontwerpen bv). Voor de opdrachtgever is het altijd leuk om dan te mogen kiezen – daar wordt ie trouwens voor betaald (leuke job hé!). De opdrachtgever maakt een keuze, en doet eventueel ook een paar suggesties voor de verdere uitwerking (bv m.b.t. structuur, klankkeuze, plaatsing van auditieve accenten).
Maar soms gebeurt het ook wel dat iets heel snel moet ingeblikt worden, en dan is 1 enkel idee zo goed als definitief. Dat wil daarom nog niet zeggen dat dat het eerste het beste mag zijn!
Wat doe je met ideeën waarvan je zelf denkt ''dit is niets''. Gebruik je die voor een andere toekomstige opdracht, of gaan die zonder pardon in de prullenbak? [Vinsound]
Ik hou alle files bij, je weet maar nooit waar het nog kan voor dienen. Maar in de praktijk is er nog nooit iets gerecycleerd geweest. Dat heeft ermee te maken dat de meeste opdrachten zodanig specifiek op maat moeten gemaakt worden, dat je het sowieso iedere keer vanaf nul moet beginnen uitdenken. Ouder werk hergebruiken of herwerken maakt het ook niet noodzakelijk makkelijker. Vergelijk het met de kosten en moeite om een oud huis te renoveren, of een totaal nieuwe woning te bouwen. Een nieuwe woning zetten lijkt op het eerste zicht een grotere inspanning en duurder, maar bij renovatiewerken word je vaak geconfronteerd met onverwachte problemen die aanpassingen vragen en de bouw doen vertragen.
Wat je wel steeds opnieuw kan blijven gebruiken, is een sound library voor een bepaald programma of genre. Het kost flink wat tijd om die aan te maken, maar achteraf win je daar ettelijke uren studiotijd mee terug, en kan je veel korter op de bal gaan spelen, als dat nodig is. Voorbeeldje : de allereerste 30”-trailer voor het jeugdjournaal kostte me meer dan een halve dag werk (wat op zich nog behoorlijk snel is), omdat alle geluidjes stuk voor stuk moesten opgezocht worden. Voor de meest recente trailer was die productietijd al teruggebracht tot amper 2u, omdat de sound library voor het jeugdjournaal inmiddels volledig op punt stond als kant-en-klaar getrimde wavs.
Hoe vrij ben je in de dingen die je doet ? Wordt je vaak naar de tekentafel teruggestuurd ?[murphi]
Als je maar één ontwerp voorstelt, loop je veel meer risico om je huiswerk opnieuw te moeten maken. Je hebt natuurlijk niet altijd de tijd of gelegenheid om verschillende demo’s uit te dokteren. Het kan ook helemaal geen kwaad om 1 goed ontwerp te maken waar je zelf volledig achterstaat, maar eerst een paar slechte prutsen te laten horen aan de opdrachtgever, gewoon om het contrast te maken. Dat ene goede ontwerp wordt dan meteen met heel andere oren beluisterd!
-edited by Yawgmoth-
Laatst gewijzigd:
